به گزارش خبرنگار قدس  در روزهای اخیر نگرانی‌هایی در خصوص ناترازی گاز در ایران با کسری بیش از ۲۵۰ میلیون مترمکعبی مطرح شده است. این ناترازی در درجه اول به مصرف بیش از حد در بخش خانگی، به ویژه در میان مشترکان پرمصرف نسبت داده‌ می‌شود.

موضوع مصرف بی رویه ارتباط تنگاتنگی با رفاه دارد، همانطور که داده‌های وزارت رفاه نشان‌ می‌دهد مشترکان پرمصرف عمدتا رفاه و ثروت بیشتری نیز دارند.

برای رفع این مشکل بدون تحمیل بار بر بخش عمده‌ای از مشترکان گاز، پیشنهاد می‌شود با سیاست‌های قیمتی و اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، بر کنترل مصرف مشترکان پرمصرف تمرکز شود.

در ایران، بخش خانگی از گاز ارزان قیمت به عنوان یارانه بهره‌ می‌برد. با این حال، این سیستم یارانه ای ناخواسته مصرف بیشتر را تشویق‌ می‌کند، زیرا هر چه یک خانوار گاز بیشتری مصرف کند، یارانه بیشتری دریافت‌ می‌کند.

در نتیجه، مشترکان پرمصرف برای خود محدودیتی برای مصرف تعریف نمی کنند و در نتیجه ضایعات و مصرف بیش از حد انرژی را به دنبال دارد.

قیمت پایین انرژی نیز به رشد سریع مصرف در این بخش کمک‌ می‌کند و برای مقابله با این وضعیت باید مصارف خارج از الگوی بهینه مصرف هزینه بالایی برای انرژی بپردازند.

موضوع ناترازی گاز در بخش خانگی ایران نیز متاصر از همین قیمت پایین انرژی و سواستفاده مشترکان پرمصرف از وضعیت فعلی است که لازم است اقدامات مؤثری را برای کنترل مشترکان پرمصرف بدون تحمیل بار اکثر مشترکینی که مسئولانه و بهینه مصرف‌ می‌کنند، صورت گیرد.

اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در کاهش مصرف این مشترکان در فصول اوج بار موفقیت آمیز بوده و در نتیجه موجب خواهد شد که خود مشترکان پرمصرف به سمت بهینه کردن مصرف خود و توجه به کاهش اتلاف انرژی به طور موثر اقدام کنند.

با افزایش آگاهی در میان مصرف‌کنندگان مرفه از طریق سیگنال‌های قیمت، انتظار می‌رود که الگوهای مصرف آنها به نحو احسن مدیریت شود و منجر به کاهش اتلاف انرژی و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌های انرژی شود.

برای سیاستگذاران بسیار مهم است که به نظارت بر اثربخشی این اقدامات و در نظر گرفتن تعدیل‌های بالقوه بر اساس رفتار مصرف‌کننده و پویایی بازار در حال تغییر ادامه دهند. با اجرای استراتژی‌های هدفمند که بر کنترل شدت مصرف مشترکین پرمصرف متمرکز است، ایران می‌تواند در جهت دستیابی به تعادل پایدارتر بین عرضه و تقاضای گاز و در عین حال ترویج مصرف مسئولانه انرژی در همه بخش‌ها تلاش کند.

مزیت‌های اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی برای کنترل شدت مصرف مشترکان پرمصرف

وزارت نفت در سال جاری فاز دوم اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها را کلید زده است. اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها نه تنها در کاهش مصرف موثر است بلکه به موضوع عدالت در یارانه انرژی نیز می‌پردازد.

در حال حاضر یارانه انرژی در ایران به همه خانوارها صرف نظر از میزان مصرف آنها تعلق‌ می‌گیرد. این بدان معناست که مشترکان پرمصرفی که امکانات پرداخت هزینه استفاده بیش از حد خود را دارند، همچنان از این یارانه‌ها بهره مند می‌شوند، در حالی که مشترکان کم مصرفی که ممکن است نیاز بیشتری به کمک مالی داشته باشند، سطح حمایتی مشابهی دریافت نمی کنند.

از همین رو با اجرای فاز دوم نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها، دولت می‌تواند تضمین کند که یارانه‌های انرژی برای کسانی که واقعاً به آن نیاز دارند، هدف‌گذاری می‌شود.

مشترکان پرمصرف با تعرفه‌های بالاتری مواجه خواهند شد که نشان دهنده هزینه واقعی استفاده بیش از حد آنهاست و این امر آنها را تشویق‌ می‌کند تا مصرف خود را کاهش دهند و از نظر مصرف انرژی بهینه تر شوند. در عین حال، مشترکان کم مصرف همچنان یارانه دریافت‌ می‌کنند که به کاهش بار مالی آنها کمک‌ می‌کند.

اجرای نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها قبلاً نتایج امیدوارکننده ای را نشان داده است. در مرحله اول اجرای آن در زمستان ۱۴۰۰، مشترکان پرمصرف کاهش قابل توجهی در مصرف خود داشتند.

این نشان‌ می‌دهد که سیگنال قیمت ارسال شده از طریق تعرفه‌های بالاتر در تشویق تغییر رفتار موثر بوده است. با راه اندازی فاز دوم سیستم تعرفه پلکانی، مشتریان پرمصرف از افزایش تعرفه‌ها آگاه‌ می‌شوند و انگیزه قوی برای مدیریت مصرف خواهند داشت.

توجه به این نکته ضروری است که این رویکرد بر اکثر مشترکان گاز در بخش خانگی فشار وارد نمی کند. تقریباً ۸۵ درصد از مشترکان در رده مصرف عادی قرار می‌گیرند و تحت تأثیر سیستم تعرفه پلکانی قرار نخواهند گرفت. در عوض، تمرکز بر کنترل مصرف مشترکین پرمصرف است که سهم قابل توجهی در اتلاف انرژی در بخش خانگی دارند.

اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در بخش خانگی ایران گامی ضروری در جهت رسیدگی به موضوع اتلاف انرژی و تضمین عدالت در یارانه انرژی است.

با هدف قرار دادن مشترکان پرمصرف و ایجاد انگیزه برای تغییر رفتار از طریق تعرفه‌های بالاتر، دولت‌ می‌تواند به طور موثر مصرف را کاهش دهد و بهره وری انرژی را ارتقا دهد.

در ادامه پیرامون این موضوع با آقای عبدالعلی رحیمی مظفری عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به گفتگو پرداختیم که خواهید خواند.

تمرکز بر بهینه‌کردن مصرف مشترکان پرمصرف با اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی

رحیمی مظفری عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با خبرنگار قدس بر اصلاح الگوی مصرف و سیاست مداوم نظام تعرفه‌گذاری پلکانی جهت برقراری عدالت و صرفه جویی در مصرف گاز در زمستان تاکید کرد. این رویکرد می‌تواند در بخش مشترکان پرمصرف موجب بهینه کردن مصرف آن‌ها گردد و از همین محل نیز بخشی از ناترازی گازی جبران شود

رحیمی مظفری در ادامه گفت: در نظام تعرفه‌گذاری پلکانی هدف این است که ما به یک عدالت نسبی در توزیع انرژی برسیم.وقتی یک نفر از متوسط مصرف کشور کمتر مصرف می‌کند باید مورد تشویق قرار بگیرد و به عنوان الگوی درست مصرف معرفی شود و برعکس اگر فردی پرمصرف است باید بیشتر هزینه پرداخت کند.

وی افزود: در مرحله‌ اول باید جهت اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی انرژی از وسایلی استفاده کنیم که حداقل مصرف را داشته باشند. نمونه‌ این موضوع که باید به مردم برای تعویض ش کمک کرد نوسازی وسایل انرژی زا از جمله کولر و بخاری است. در مناطق سردسیر و روستاها بخاری‌های قدیمی که انرژی زیادی هدر می‌دهند کماکان وجود دارد که‌ می‌تواند با تبدیل انها به بخاری استاندارد تا حد زیادی صرفه جویی خانگی را داشته باشیم.

رحیمی مظفری در عین حال بر تعرفه گذاری پلکانی پرمصرف‌ها تاکید کرد و گفت: باتوجه به نقش پررنگ بهینه سازی مصرف در بخش خانگی و جهت برقراری عدالت ،تداوم رویکرد نظام پلکانی و قیمت گذاری براساس میزان مصرف باید در اولویت باشد چرا که این سیاست‌ می‌تواند در بحث صرفه جویی انرژی تاثیر داشته باشد مضاف بر آن، نظام تعرفه‌گذاری پلکانی‌ می‌تواند به کسانیکه مصرف کمتری دارند کمک کند تا با افزایش قیمت حامل‌های‌های انرژی مواجه نشوند. اجرای فاز دوم تعرفه‌گذاری پلکانی هم در زمینه برقراری عدالت و هم در زمینه تحقق بهینه‌ سازی مصرف موثر خواهد بود.

راهکارهای بهینه‌سازی مصرف گاز در بخش خانگی در اوج ناترازی

مهدی هاشم‌زاده کارشناس حوزه انرژی و مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد در رابطه با اهمیت مسئله بهینه‌سازی مصرف گاز در فصول سرد سال و به خصوص تمرکز بر بخش خانگی به عنوان مهم‌ترین بخش‌ در اولویت برای حل ناترازی و بهینه‌سازی مصرف به خبرنگار قدس اظهار کرد: مسئله بهینه‌سازی مصرف گاز یکی از محورهای مهم و کلیدی است که در برنامه هفتم توسعه نیز به آن پرداخته شده است. علاوه بر توجه به تولید، شدت بالای مصرف انرژی در کشور و هدررفت بخش زیادی از انرژی به خصوص گاز در بخش‌های مختلف سبب ضربه جبران‌ناپذیری به اقتصاد ایران شده است. بخش خانگی در زمستان و اوج مصرف گاز، با بیشترین سهم، مهم‌ترین بخش برای اصلاح مصرف است. بخش خانگی مهم‌ترین بخش‌ در اولویت برای حل ناترازی و بهینه‌سازی مصرف است.

وی ادامه داد: در بخش خانگی دو دسته اقدامات باید صورت بپذیرد اولا برخورد با مشترکان پرمصرف خارج از الگوی بهینه مصرف و دیگری تمرکز بر اصلاح و ارتقا تجهیزات گرمایشی به عنوان اصلی‌ترین دلیل مصرف بالای گاز در فصول سرد سال در بخش خانگی که باید هر دو این موارد را توجه کرد.

اهمیت پیاده سازی نظام تعرفه گذاری پلکانی پر مصرف ها در بخش خانگی

هاشم‌زاده در رابطه با اهمیت پیاده‌سازی نظام تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها گفت: قیمت گاز برای بخش خانگی در ایران بسیار پایین و به شکل یارانه‌ای است و به همین دلیل نیز هر چه مصرف بالاتر باشد، یارانه بیشتری دریافت خواهد کرد. همچنین بخش مشترکان پرمصرف به دلیل دریافت انرژی به قیمت یارانه‌ای، هیچ حد مصرفی برای خود تعریف نمی‌کنند و همیشه این بخش با بیشترین اتلاف و همچنین مصرف انرژی رودرو است و شدت رشد مصرف در بین مشترکان پرمصرف با قیمت گاز پایین بسیار بالا است. از همین رو اجرای طرح تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در فازهای جدید و در جهت رسیدن قیمت به قیمت نزدیک به واردات انرژی، یک اقدام مهم در زمینه اصلاح رفتار مشترکان پرمصرف با اعمال شوک قیمتی برای مصارف بالاتر از الگوی بهینه مصرف است. سیگنال قیمتی مهم ترین راهکار کاهش مصرف پرمصرف‌ها هست تا به اصلاح مصرف خود بپردازند.

وی ادامه داد: کاهش مصرف گاز در بخش خانگی از اهمیت بالایی برخوردار است، به ویژه در فصول اوج مصرف که کشور با ناترازی گاز مواجه است. بخش خانگی سهم قابل توجهی از مصرف گاز را در این دوره‌ها به خود اختصاص داده است که رسیدگی به هدر رفت گاز در این بخش را ضروری می‌کند. با اجرای طرح جامع تعویض و نوسازی بخاری‌های خانگی، می‌توان گاز صرفه‌جویی شده را با سرمایه‌گذاری‌های متقابل به صنایع تخصیص داد و مزایای متعددی را در پی‌داشت. استفاده از بخاری‌های جدید با راندمان گرمایشی بالا و مصرف گاز کم باعث کاهش قابل توجه و مداوم مصرف گاز در خانوارها در سال‌های آینده خواهد شد. اجرای موفقیت‌آمیز این طرح قابلیت صرفه‌جویی تا ۲۰ درصد در کل مصرف گاز کشور در دوره‌های پیک را دارد. با هدف کاهش سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب مصرف گاز در اوج تقاضای گاز تا پایان برنامه پنج ساله هفتم توسعه، تمرکز بر جلوگیری از هدر رفت گاز در بخش گرمایش خانگی از طریق نوسازی بخاری یک استراتژی کلیدی است. همچنین علاوه بر اقدامات بالا، یکی دیگر از سیاست های قابل اجرا در بخش خانگی، ارتقای لوازم و فناوری های کم مصرف است. دولت می‌تواند مشوق‌ها و یارانه‌هایی را برای خانوارها فراهم کند تا به گزینه‌های کم‌مصرف‌تر مانند چراغ‌های LED، وسایل صرفه‌جویی در مصرف انرژی و پنل‌های خورشیدی روی بیاورند. این امر نه تنها مصرف انرژی را کاهش می دهد، بلکه منجر به صرفه جویی در هزینه برای خانوارها در بلندمدت می شود.

پرداختن به هدر رفت انرژی در ایران نیازمند رویکرد چندوجهی شامل سیاست های قیمتی و غیر قیمتی

هاشم‌زاده  گفت: در مجموع، پرداختن به موضوع ناهماهنگی و هدر رفت انرژی در ایران نیازمند رویکردی چند وجهی است که شامل سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی می‌شود. دولت باید بر تشویق صرفه جویی در مصرف انرژی از طریق اقداماتی مانند قیمت گذاری پلکانی، یارانه برای لوازم گرمایشی کارآمد، و ارتقای آگاهی و آموزش تمرکز کند. علاوه بر این، مقررات و استانداردهای سختگیرانه باید در صنایع برای اطمینان از انطباق با اقدامات بهره وری انرژی اجرا شود. کشور با برداشتن این گام‌ها می‌تواند در جهت کاهش اتلاف انرژی، حفظ منابع و در نهایت امنیت و پایداری انرژی خود تلاش کند.